De lezing op 27 okt. 2012 door drs. J.van Delden ging over het onderwerp
NLP gewogen en te licht bevonden
Toelichting: NLP (Neurolinguistisch programmeren) is iets waarvan de gemiddelde Nederlander nog nooit gehoord heeft of waarvan hij denkt: dat is toch al weer achterhaald. er zijn weer nieuwe hypes. Maar als we letten op de invloed van NLP op onze cultuur en maatschappij, dan is het goed om te bedenken dat er miljarden worden uitgegeven aan trainingen voor met name managers en dat de trainers bijna zonder uitzondering zijn beïnvloed door NLP en breder gezien door het New Age denken. Termen veranderen, accenten verschuiven, maar het zogenaamde evangelie van zelfverlossing is volop in de mode.
Neurolinquistisch Programmeren
Lezing door drs. Jan van Delden* bij Stichting SENSE op 27 oktober 2012.
In mijn opleiding tot trainer zat een NLP-element, dat mij gevoelsmatig toen al niet aanstond. De management- en communicatie trainers die ik daarna in mijn werksfeer ontmoette bleken bijna allemaal NLP als achtergrond te hebben waardoor vervolgens weer miljoenen anderen bereikt worden. Daarbij is het wel zo, dat veel trainers en coaches slechts een stukje NLP-training hebben gehad en vaak alleen fragmenten ervan toepassen. Alles bij elkaar genomen betekent dit wel dat NLP een veel grotere invloed heeft dan meestal aangenomen wordt.
In deze lezing komt aan de orde
- Het ontstaan van NLP
- Wat is NLP?
- Uitgangspunten van NLP
- Wie?
- Sense of nonsens?
- De rol van argumenten.
Ad 1. Het ontstaan van NLP
Heel veel therapieën zoals ook mindfulness komen uit Amerika waar vele psychologen, sociologen en agogen zo af en toe iets nieuws willen bedenken. Ook NLP is ontstaan in Amerika. De namen van twee grondleggers die steeds genoemd worden zijn John Grinder en Richard Bandler. Maar het begon met een student die effectieve therapeuten filmde en bestudeerde en zich afvroeg: wat maakt hen zo effectief? Kan ik door die therapeut na te doen ook zo effectief worden? Zo kwam men op het begrip modelleren, dat wil zeggen: wat maakt het model (de ideale therapeut) zo effectief en hoe kan ik het model nabootsen?
Uit onderzoek is overigens niet zozeer de therapie, maar vooral de invloed van de therapeut zelf van belang gebleken.
Ad 2. Wat is NLP?
Er worden steeds drie definities genoemd. Dat zijn:
- de studie van de structuur van de subjectieve ervaring
Nogal een vage omschrijving. Onderzocht wordt hoe mensen hun innerlijke beleving creëren. Uiteraard zit hierin een kern van waarheid. De ene persoon ervaart een bepaalde situatie als een ramp, de ander zal het als een leuke uitdaging zien. De manier waarop je daarover naar anderen spreekt geeft aan hoe je het beleeft of beleefd hebt. Centrale vragen die gesteld worden zijn: ‘Hoe komt het dat iemand ervaart wat hij ervaart?’ en ‘Hoe ontstaan gevoelens, gedachten en overtuigingen?’ Een NLP-er zegt bijvoorbeeld dat er geen mislukking bestaat, dus zal zo iemand meer ontspannen een uitdaging aangaan dan iemand die bang is om fouten te maken uit vrees voor afwijzing.
- modelleren
Dit is het menselijk vermogen in kaart brengen om het over te dragen aan anderen. Je hebt een modelpersoon (bijvoorbeeld een ideale therapeut) en je gaat kijken (in kaart brengen) hoe dat model functioneert. Men probeert de structuur (de essentiële elementen, eigenschappen en samenhangen) van iemands innerlijke ervaring te achterhalen.
- een communicatietechnologie
Een technologie voor doelgerichte ervaring om iemand te veranderen. Een ervaring wordt door een NLP-er als iets heel waardevols gezien. Voor een NLP-er bestaat geen mislukking of afgang, maar geeft elke ervaring een mogelijkheid om ervan te leren (feedback). Vragen bij die mogelijkheid tot feedback zijn: ‘Hoe kunnen we iemand helpen veranderen (invloed van verbale en non-verbale communicatie gericht gebruiken)?’ **En ‘Hoe komen we achter de structuur van de ervaring van de ander?’ Let daarvoor op de woorden die iemand gebruikt.
**Daarbij wordt veel aandacht gegeven aan de oogbewegingen die iemand maakt. De oogbewegingentheorie is overigens volkomen weerlegd. Dat wordt in het boek van Derks ook toegegeven. Maar Derks zegt dan: ook al is het wetenschappelijk als onzin aangetoond, wat geeft dat? Het geeft niet dat het niet waar is. Waarheid is voor een NLP-er niet interessant. Als het maar werkt. NLP is (extreem) pragmatisch.
Ad 3. Uitgangspunten van NLP (tussen haakjes staat commentaar van de spreker)
- Een kaart van een gebied is niet het gebied zelf; er bestaat verschil tussen de wereld en hoe we de wereld beleven.
- We organiseren onze zintuiglijke weergaven door middel van de taal.
- Generalisaties zijn leugens.
- Ieder wereldmodel is uniek, geen model is meer waar dan een ander. Waarheid is geen zinnig criterium, dé waarheid bestaat dus niet bij NLP. Nut is belangrijker dan waarheid (extreem pragmatisme).
- Het wereldmodel kent beperkingen en mogelijkheden.
- De mens heeft vrijheid van conclusie.
- Nut is belangrijker dan waarheid; pragmatisme: waar = nuttig. (Dat kan zeer gevaarlijke kanten hebben).
- We geven de wereld zintuiglijk weer.
- Ervaring heeft structuur.
- De belangrijkste informatie is non-verbaal (Dat is uiteraard helemaal niets nieuws. Het is niet verkeerd om je daarvan bewust te zijn)
- Lichaam en geest zijn een cybernetische eenheid.
- De betekenis van een boodschap is de reactie die ze oproept.
- Een individu is een samenwerkingsverband van gedeelten (Een nogal vage uitspraak.)
- Meer keuze geeft een effectiever model.
- Mensen hebben de noodzakelijke hulpbronnen in zich (NLP is zeer optimistisch over de mens).
- Het onbewuste is belangrijk (Op internet vind je allerlei relaties tussen NLP en hypnose).
- Kunnen is een kwestie van structuur. Als de een iets kan, kan de ander het leren, als je maar het goede model hanteert.
- Ieder gedrag heeft een positieve bedoeling.
- In communicatie bestaat geen mislukking. Een negatief resultaat is feed back en geen mislukking (Hier zit uiteraard wel een kern van waarheid in, maar bij NLP is dit overtrokken).
Ad 4. Wie houden zich met NLP bezig?
- Instituut voor Eclectische Psychologie (IEP)
- NLP-AC (bijv. The Wizards secret; NLP-hypnose en spiritualiteit)
- Educare; praktijk voor psychologie
- NTI; instituut voor effectieve communicatie en persoonlijke ontwikkeling
- Smara Siddhi; houdt zich bezig met opleidingen
- Ravisie; geeft NLP-opleidingen, workshops en maatwerk communicatietrainingen
Ad 5. Sense of nonsense?
- A)Bezwaren vanuit de wetenschap
Prof. Dr. W.J.M. Levelt – directeur van het Max Planck Instituut voor Psycho-linguïstiek en autoriteit op dit gebied – zegt:
- Men kent de literatuur niet
- NLP steunt op achterhaalde inzichten en onjuiste veronderstellingen
- Begrippen worden verkeerd begrepen of gehanteerd, Prof. Levelt geeft daar vele voorbeelden van.
- NLP heeft niets te maken met neurolinguïstiek, het gebruik van die term is zeer verwarrend.
- Kortom: “lariekoek”.
Prof. Dr. Pieter Drenth (Arbeids- en organisatiepsycholoog, psychodiagnostiek, lid KNAW en honorair-president ALL European Academies) zegt:
- NLP is niet wetenschappelijk getoetst
- Niet falsifieerbaar
- In strijd met wat bekend is over werking van de hersenen en de zintuigen
- Het negeert de resultaten van onderzoek
- Quasiwetenschappelijk en heeft een religieus karakter. (Opm. JVD, beroepen zich regelmatig op de ‘autoriteit’ van goeroes.
B) Bezwaren vanuit de Bijbel
- NLP ontkent het bestaan van de Waarheid
- NLP ontkent het bestaan van absolute normen en waarden, behalve dan dat iets nuttig moet zijn
- NLP is extreem pragmatisch: ‘nuttig’ is synoniem met ‘waar’
- NLP is grenzeloos optimistisch:
– Ieder gedrag heeft een positieve bedoeling (!)
– In communicatie bestaat geen mislukking
– Iedereen kan alles leren door het kopiëren van een (ideaal) mode
- Modelling is naïef en ontkent het belang van authenticiteit
- NLP stimuleert spiritisme en occultisme (geestelijke gidsen), magische rituelen, bezetenheidtrance (citaat uit folder van het Instituut voor Eclectische Psychologie: “ontwikkel zelf uw eigen contact met goden, geesten (…) en maak daar doelgericht gebruik van)
- NLP is ongegeneerd gericht op eigen belang
- De pretenties van NLP zijn grenzeloos: redding van moeder aarde (Gaia), pretendeert een nieuwe religie te zijn die alle bestaande religies wil incorporeren.
- Effectiviteit is onbewezen en bovendien: geen valide argument
- NLP presenteert zich als schepper van nieuw leven (evolutionary change: iets volkomen nieuws scheppen).
Ad 6. De rol van argumenten
Ik heb altijd gedacht dat mensen met goede argumenten zouden kunnen worden overtuigd. In de wiskunde is dat zo, maar in het werkelijke leven werkt dat helaas vaak anders. Besluitvorming gaat, ook in het bedrijfsleven, vaak via irrationele processen. Vaak spelen emoties en vooroordelen een rol. Ook kan het zijn dat bepaalde belangen of angsten verhinderen dat men eerlijk op grond van argumenten voor een bepaalde beslissing of visie kiest. Soms wil iemand niet overtuigd worden van de waarheid, want argumenten zijn niet nuttig of kunnen teveel gaan kosten. Daarom is liefde tot de waarheid zo belangrijk.
Iemand veranderen is heel moeilijk, ook met NLP. De grootste veranderingen heb ik zelf waargenomen bij mensen die onlangs via een Alfa-cursus tot geloof zijn gekomen, zelfs ongelovigen uit hun omgeving getuigden daarvan.
* Drs. Jan van Delden heeft in Groningen wis- en natuurkunde gestudeerd met sterrenkunde als bijvak. Na die studie heeft hij een aantal jaren in het onderwijs gewerkt. Daarna de overstap naar de Evangelische Hogeschool gemaakt, waar hij tien jaar gewerkt heeft. Vervolgens is hij overgestapt naar het bedrijfsleven, en wel in de sfeer van advieswerk en training op het gebied van communicatie, management en conflicthantering. Daarna gewerkt bij het Slotemaker de Bruïne Instituut (SBI), het grootste instituut van Nederland voor de opleidingen voor de Ondernemingsraad en Medezeggenschapsraad. Vervolgens was hij verbonden aan het Assessmentbureau LTP in Amsterdam waar men aan personeelselectie doet. Daarna is hij vijf jaar directeur van De Wittenberg geweest. Tenslotte is hij wiskundedocent aan de Passie in Utrecht geworden. In 2014 gaat hij met pensioen.
Literatuur over NLP:
- Een heel simpel boekje voor een achternamiddag: Het ABC van NLP
- New Age, Elise G. van der Stouw, Scala reeks, De Vuurbaak, Barneveld 1993
- ‘New age: bedreiging of uitdaging?’ door Jan Minderhoud
- ‘Neurolinquistisch programmeren in Bijbels perspectief’ door drs. Rob Matzken
- ‘New age, esoterie en evangelie’ redactie Jan Minderhoud waarin Jan van Delden schrijft over NLP
- ‘Essenties van NLP’ van Derks en Hollander
- Als je op internet gaat zoeken, dan blijkt dat de laatste jaren er eigenlijk niet zoveel veranderd is ten aanzien van NLP